نشست تخصصی وبینار تاب آوری شهری برگزار شد

حسین کلانتری امروز چهارشنبه (29 بهمن ماه) در وبینار تاب آوری شهری که به صورت مجازی در جهاددانشگاهی کردستان برگزار شد، اظهار کرد: تاب آوری یکی از موضوعات جذاب در پژوهش های شهری و تغییرات اقلیمی است که برای اولین بار در دهه 19970 در بحث های زیست محیطی و اکولوژیکی و بیشتر در مواجهه با بحران برای مکان هایی که توان بازیابی دارند مطرح شده است.

وی با اشاره به اینکه تاب آوری شهری امری مطرح شده در توسعه کالبدی و توسعه زیر ساخت های شهری است اظهار کرد: بحث تاب آوری در ایران بعد از زلزله بم، بحران های زیست محیطی، افزایش دما و خشکسالی های اخیر مطرح شد، اما نخستین پژوهش ها در ایران را باید بیشتر در حوزه سلامت و پزشکی جستجو کرد و اکنون نیز در زمینه کرونا مطالعات و مقالات زیادی ارائه شده است.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک، عنوان کرد: در یک تعریف ساده به درجه ای که شهرها قادر به تغییر و دگرگونی قبل از سازمان دهی مجدد شهر حول یک بحران است، تاب آوری شهری می گویند که اکنون بیشتر در مباحث بهبود تاب آوری در ادارت و توسعه زیرساخت های شهری و اجتماعی مطرح می شود.

وی در ادامه به زمینه های تاب آوری و تقسیم بندی آن در سه مقوله اصلی اشاره و بیان کرد:  در تاب آوری مهندسی که اختلالات و سرعت برگشت یک شهر به شرایط قبل از بحران است، هرچه سرعت برگشت شهر به وضعیت قبلی بیشتر باشد شهر تاب آورتر است.

به گفته کلانتری، تاب آوری یک سیستم با مقاومت در مقابل اختلالات و سرعت برگشت به وضعیت ثابت سنجیده می شود لذا می توان گفت که تاب آوری مهندسی حفظ کارکرد بهینه در یک شهر و یا سیستم است و ریشه در مدیریت امنیت و پیش بینی خطر دارد.

وی تاب آوری اکولوژیکال را دومین نوع تاب آوری عنوان و ذکر کرد: در این نوع تاب آوری یک سیستم توان حفظ و نگهداری روابط بین متغیرها و حفظ عملکرد اصلی در مواجهه با تغییرات را دارد و بر اساس این امر شهر به عنوان یک اکوسیستم تاب آور می تواند خود را در برابر تغییرات حفظ کند.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک با تاکید بر اینکه میزان اختلالاتی که سیستم بدون تغییر می تواند تحمل کند تاب آوری اکولوژیکال است افزود: این نوع تاب آوری انعطاف بیشتری داشته، انطباق پذیرتر بوده و ماندگار تر است و بهترین نوع تاب آوری محسوب می شود.

وی توان تحمل اختلالات، خود سازمان دهی و یادگیری و انطباق را از ویژگی های اصلی تاب آوری اکولوژیکال ذکر و عنوان کرد: انطباق در این امر دارای چهار جنبه آزادی عمل، مقاومت، تزلزل و روابط متقابل است.

کلانتری ادامه داد: تاب آوری اجتماعی _اکولوژیکال به سیستم به چشم یک کل نگاه می کند، در این تاب آوری اجزای یک سیستم در کنار هم، کل را تشکیل می دهند و مدافع تغییرات سیستم است، رویکرد آن، یک تاب آوری تکاملی بوده و وضعیت ثابتی است که در اطراف، طبیعت و جامعه وجود دارد و به صورت ناگهانی می تواند تغییر کند و مقاومت در این حالت بیشتر است.

به گفته این استاد دانشگاه، این نوع تاب آوری دارای سیستمی پیچیده و انطباق پذیر است که زیر سیستم های انسانی و فیزیکی را در یک تعامل مشترک شامل می شود، مردم در این نوع تاب آوری نقش حیاتی داشته و اگر تعامل بیشتری داشته باشند عملکرد آن بسیار بهتر خواهد بود.

وی، نیازهای اساسی، تامین و حفاظت انسان، افزایش دارایی افراد در شهر، تاثیر روابط انسانی و هویت بخشی، انتشار دانش و نوآوری، حمایت از حاکمیت قانون و عدالت، پشتیبانی از معیشت و تامین رونق اقتصادی را عملکرد های اصلی سستم تاب آوری شهری ذکر کرد.

به گفته این استاد دانشگاه، تاب آوری اجتماعی، نهادی، اقتصادی و کالبدی ابعاد مختلف تابآوری شهری است؛ در حوزه تاب آوری اجتماعی بیشتر تفاوت ظرفیت اجتماعی و حفظ روابط سازگارانه مطرح است که بر مبنای، دانش مردم، ارزش های جامعه، درک خطر، نگرش و سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی، قابل بررسی است.

وی ادامه داد: در حوزه اقتصادی واکنش و سازگاری افراد جامعه مطرح می شود و میزان خسارت، و توانایی برای برگشت به خسارت، پس انداز، بیمه، دسترسی به خدمات مالی، احیای دوباره شاخص های این حوزه است.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک بیان کرد: در حوزه نهادی، برنامه ریزی برای برگشت به وضعیت قبلی مهم است و زیر ساخت، عملکرد نهادها، ویژگی های فیزکی نهادها، نیازهای آموزشی، قوانین و مقررا از عوامل قابل مطرح در این زمینه است، همچنین در حوزه کالبدی محیطی نیز، عواملی از جمله ظرفیت بازیابی بعد از سانحه، ظرفیت پناه گاه ها، مالکیت ساختمان ها، فضاهای سبز و ... در این زمینه مطرح می شود.

به گفته کلانتری، برای تاب آور کردن شهر چند اصل وجود دارد که از جمله می توان به نظم و هماهنگی که باید برای خطرپذیری بیشتر بلاها وجود داشته باشد، دستگاه ها باید بتوانند نقش خود را در کاهش خطر و بلاها انجام دهند، اختصاص بودجه برای جبران خسارات و به روز رسانی اطلاعاتی که از منطقه خطر وجود دارد، اشاره کرد.

وی تاکید کرد: سرمایه گذاری و حفظ زیرساخت های سرمایه، ارزیابی ایمنی، کاربرد و اجرای مقررات ساختمانی، اصول اطمینان از تنظیم برنامه های آموزشی، حفاظت از زیست بوم ها برای کاهش سیل و مخاطرات، نصب سیستم های هشدار دهنده زودهنگام و اصول اطمینان پس از بلایا می تواند در تاب آور سازی شهر می تواند موثر باشد.

رییس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک با اشاره به اینکه عوامل تاب آوری در شهر باید بیشتر مورد توجه مدیریت شهری قرار گیرد یادآور شد: مکان یابی، پراکنده سازی و تمرکززدایی، اصلاح کاربری زمین و توسعه خدمات شهری، مبلمان شهری و طراحی ورودی و خروجی ها از جمله عواملی است که باید برای استفاده بهتر و جلوگیری از خسارت و تلفات بیشتر در مواقع بحران، در مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد.

در ادامه این نشست مدیرکل پدافند غیرعامل استان کردستان با اشاره به اینکه پیشگیری از حوادث یکی از اهداف اصلی پدافند غیرعامل است گفت: رعایت الزامات پدافندهای غیرعامل در ساخت‌ و سازهای دولتی و غیردولتی در پیشگیری از بحران‌ها و تاب‌آوری شهری تاثیر بسزایی دارد.

محمد رضایی در وبینار تخصصی تاب‌آوری شهری که با همکاری جهاددانشگاهی و شهرداری سنندج برگزار شد، اظهار کرد: بحث تاب‌آوری شهری موضوعی علمی و تخصصی  است که نیازمند بررسی و بحث و تبادل نظر گستردە است و بحث های متمادی بسیاری را می‌طلبد.

وی در تعریف تاب‌آوری شهری عنوان کرد: تاب‌آوری ریشه‌ای لاتینی دارد به معنای جهش و خیزش به سمت عقب، با مفهوم بازگشت‌پذیری به قبل از ایجاد تنش در یک سیستم و جامعه است.

رضایی ادامه داد: تاب‌آوری شهری به عنوان اصطلاحی برای اندازه‌گیری توانایی یک شهر برای برون رفت از بحران به کار برده می شود و برنامه‌ریزی و طراحی شهرهای تاب‌آور به نحوی است که شهرها در برهه‌های زمانی گوناگون قبل و بعد از بحران توانایی حیات و ادامه بقا را داشته باشند.

وی تصریح کرد: شهرهای تاب‌آور شهرهای آماده‌ای هستند که بتوانند به بحران سریع پاسخ داده و به شرایط قبل از بحران بازگردند و بتوانند باتوجه به شرایط بحرانی پیش آمده به کار خود ادامه دهند.

رضایی خاطرنشان کرد: تاب‌آوری در دراز مدت نیازمند توانایی بیشتر است به این جهت که با توجه به پیچیدگی موضوعات و مشکلات بتواند خود را با وضعیت زمانی و مکانی تطبیق دهد.

مدیرکل پدافند غیرعامل استان کردستان، با اشاره به دو بلایای طبیعی و انسانی افزود: بلایای طبیعی همچون سیل، زلزله، آتش‌فشان و ... و بلایای انسان ساخت همچون جنگ‌ها، سوانح پروازی و صنعتی و ... هستند که در این مواقع تاب‌آوری شهرها به میزان و تناسب حوادثی که به وجود آمده است سنجیده می‌شود تا خود را بازیابی و بحران را مدیریت کند.

مدیرعامل پدافند غیرعامل استان کردستان تاکید کرد: طبق پیش‌بینی‌های انجام شده در آینده‌ای نه چندان دور 80 درصد از جمعیت، شهرنشین خواهد بود و همین امر مسئله تاب‌آوری شهری را پیچیده‌تر خواهد کرد.

وی اضافه کرد: ما در زمینه بحران‌های انسان ساز و طبیعی تجارب بسیاری داریم که با کنکاش و بررسی و آسیب‌شناسی می‌توانیم نقاط ضعف و قوت شهرها را مورد ارزیابی قرار دهیم.

محمد رضایی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: پیشگیری از حوادث یکی از اهداف اصلی پدافند غیرعامل است و رعایت الزامات پدافندهای غیرعامل و ضروری در ساخت‌وسازهای دولتی و غیردولتی در پیشگیری از بحران‌ها و تاب‌آوری شهری تاثیر بسزایی دارد.

وی بیان کرد: توپوگرافی استان کردستان بە گونەای است کە پستی و بلندی و معماری‌ها و ساخت‌سازهای آن مشکلاتی را بر ما تحمیل کرده و در راستای تاب‌آوری شهرها تزلزل ایجاد کرده است؛ و می‌طلبد که نظارت دقیقی بر ساخت و ‌سازهای شهری صورت گیرد تا به آن اهدافی که مدنظر هست دست پیدا کنیم.

رضایی افزود: باید بە سمت و سویی پیش برویم کە حتی برای ساختمان‌های شخصی و خصوصی نیز التزامات پدافندی رعایت شود تا در آیندە به یک فرهنگ تبدیل شود.

وی با تاکید بر اینکه آموزش عمومی در تاب‌آوری شهرها بسیار موثر است.خاطرنشان کرد: بحث آموزش گرچه بحث بسیار مهمی است اما اگر با اقدامات همراه نباشد تاب‌آوری شهرها را با مشکلات بسیاری همراه خواهد کرد.

رضایی در پایان یادآور شد: یکی از موضوعاتی که به صورت جد در دست اجرای پدافند غیرعامل است و در افزایش تاب‌آوری شهری بسیار مهم و موثر است؛ اجرای بند 9 سیاست‌های کلان نظام مبنی بر خروج اماکن خطرزا از بافت شهری است.

در ادامه شهردار سنندج گفت: سنندج جزو شهرهایی است که در بحث بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی، نواحی منفصل شهری و ناکار آمد آمار بسیار بالایی دارد.

حشمت اله صیدی ، اظهار کرد: در تاب آوری، مدیریت شهر باید به گونه ای باشد که شهر با بهترین عملکرد و بیشترین سرعت توانایی برگشت به حالت قبلی را داشته باشد و این امر دشواری است.

وی با بیان اینکه در تاب آوری شهری، شهرها در مواقع بحران و در مقابله با مشکلات باید بتوانند پایدار عمل کرده و قوام داشته باشند افزود: شناسایی و آزمودن نقاط ضعف شهری در شرایط عادی و تبدیل آنها به نقاط قوتی که بتوانند با انطباق پذیری در شرایط بحران شهر را مدیریت کنند، مهمترین وظیفه شهرداری ها در راستای تاب آوری شهری است.

شهردار سنندج با اشاره به اینکه امروزه توجه به کالبد شهرها امری بسیار مهم است عنوان کرد: متاسفانه در استان های کمتر توسعه یافته همچون کردستان و بسیاری از شهرهای کشور، موضوع حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی بسیار جدی است.

وی با بیان اینکه سنندج جزو شهرهایی است که در بحث بافت های فرسوده و سکونتگاه های غیررسمی، نواحی منفصل شهری و ناکار آمد آمار بسیار بالایی دارد ادامه داد: این نواحی ویژگی های خاصی از جمله عرض کم، دسترسی سخت، ساخت و سازهای غیر ایمن و ناپایدار، خدمات رسانی سخت در مواقع بحران دارد.

به گفته صیدی، منابع مالی، انسانی و اطلاعاتی می تواند به مدیریت شهری در مواقع بحران کمک کند.

وی افزود: امروزه در دنیا، توجه به مباحث اکولوژیکی زمین و دخالت های انسان در زمین خیلی جدی شده است و سمن ها تلاش می کنند مدیریت شهری را به سمت زیست پذیری و کمترین پیامدهای زیستی هدایت کنند.

شهردار سنندج گفت: در شهر سنندج ساخت و سازهای غیر مجاز، حاشیه نشینی، ریزدانگی، شبکه معابر نامناسب، تپه ماهور بودن که در عین حال می تواند مزیت نسبی بالایی باشد، گسل ها، ساخت و ساز در حریم رودخانه ها وجود دارد که براساس مطالعات اخیر در پهنه بندی شهر سنندج به این معضلات توجه ویژه ای شده است.

وی عنوان کرد: مدیریت این دوره از شهرداری توانسته است با اعتمادسازی و جلب مشارکت مردم  اقدامات مناسبی را در سنندج اجرا کند که از جمله می توان به ساخت کمربندی آبیدر، کمربندی اسلام آباد، بلوار ساحلی، اصلاح هندسی ها در هسته مرکزی، احداث بلوار کردستان و اتصال آن به بلوار حسینی، مطالعات طرح جامع پدافند غیر عاملی شهر سنندج، مطالعات قنات و چشمه ها، توسعه فضای سبز نزدیک به 2 متر مربع و احداث پارک بوستان کوچ رش و ساخت سایت دوچرخه در آبیدر اشاره کرد.

صیدی انجام فعالیت های فرهنگی را علمی موثر در تاب آوری و مدیریت شهری ذکر و بیان کرد: در اینراستا شهرداری سنندج در دو عید قبل از کرونا توانست مردم را در ایام تحویل سال در استادیوم 22 گولان بدون تنش اسکان دهد.

وی از احداث مجتمع فرهنگی بسیار مناسبی در شهر خلاق موسیقی جهان خبر داد و یادآور شد: جذب سرمایه گذار خارجی برای جابه جایی تاناکورا، ارائه خدمات برای دسترسی آسان نواحی منفصل شهری، اضافه کردن 12 دستگاه به ناوگان آتشنشانی، توجه ویژه به محیط زیست و دفن روزانه زباله در سنندج و ساماندهی شیرابه و فاضلاب سنندج نیز از دیگر اقدامات موثر شهرداری برای فایق آمدن بر مشکلات شهری بوده است.